ÇEVRE, LASİD, ÖTL (ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİKLER) VE ÜYELERİMİZ
Çevre deyince hepimizin aklına temiz ve atıktan arınmış bir ortam, atık deyince ise maalesef toplanması ve yok edilmesi gereken şeyler gelmektedir. Atıkların toplanması ve geri kazandırılması süreçlerinin, yani toplama, taşıma ve dönüştürme ya da bertarafın, yeni bir kirliliğe yol açmadan yapılması esastır. Çevre kirliliğine yol açmadan dönüşüm/dönüştürme yapmak için “önlem almak” (son yıllarda dünyada ve ülkemizde çıkarılan yasa ve yönetmeliklerle bazı önlemler alınmıştır), önlem almak ise “ar -ge ve yatırım yapmak” suretiyle olabilmektedir.
“ARAÇ LASTİKLERİNİN ÇEVREYE OLAN ETKİSİ” ne baktığımızda 2006 yılı sonu itibariyle Avrupa Birliğinin birçok ülkesinde karşımıza çıkan tablo şöyledir;
İskandinav ülkeleri, “Araç Lastikleri Atıkları” sorunu için 1995 yılında faaliyete geçmişler ve günümüzde atıklarının %100 ünü toplar ve bu sorunu çözer hale gelmişlerdir. Bunun dışındaki üye ülkeler ise 2002 ile 2006 yılları arasında faaliyete geçmiş ve İrlanda ve İspanya (İspanya 2006 Ekim ayında faaliyete başlamış ve ayni yıl % 46 oranında toplama yaparak önemli bir başarı sağlamıştır) dışındaki ülkeler lastik atıklarının % 100 ünü toplamışlardır. Avrupa Birliği, şimdi de yeni üyelerinin bu konudaki faaliyetlerini düzenlemeye çalışmaktadır.
Ülkemizde 2004-2005 yıllarında yapılan AB muktesebatına uyum çalışmaları paralelinde, 2006 yılının Aralık ayında çalışmalar sonlandırılarak, “Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin (ÖTL) Kontrolü Yönetmeliği” hazırlanmış ve 2006 yılının Kasım ayında yayınlanarak 2007 Ocak ayında yürürlüğe girmiştir.
ÖTL/Ömrünü tamamlamış lastik nedir, çevreye etkisi nasıldır, nasıl toplanır ve yok edilir ve ülkemiz bu konuda hangi noktadadır? Bu soruların cevaplarını tek tek bulmaya çalışalım.
-ÖTL Nedir? : Ülkemizde atık lastik, Yönetmelikte belirtildiği adı ile; “ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİK (ÖTL)” olarak nitelendirilmekte olup, ilgili yönetmeliğin 4. Maddesinin (L) şıkkı ÖTL yi şöyle tarif etmiştir: “Faydalı ömrünü tamamladığı belirlenerek araçtan sökülen orijinal veya kaplanmış, bir daha araç üzerinde lastik olarak kullanılamıyacak durumda olan ve üretim esnasında ortaya çıkan ıskarta lastikler”
-ÖTL lerin çevreye tehlikeli bir etkisi var mıdır? LASTİK TEHLİKELİ ATIK SINIFINDA SAYILMAMAKTADIR, ANCAK GERİ KAZANIMININ UYGUN METOTLARLA YAPILMASI GEREKLİDİR. ÖTL’ler mevcut halleri ile çevreyi kirletmemekte ancak atık birikintileri sonucu görüntü kirliliği oluşmasına yol açmaktadır. Buna karşılık, bazı geri kazanım metotlarının tehlikeli olma potansiyeli vardır, bu bağlamda da geri kazanım yöntemlerinin çevreye zarar vermeyecek metotlara sahip olması ve geri kazanım sürecinin sürekli olarak denetlenmesi gerekmektedir. Denetleme konusu, ÖTL açısından bakıldığında, Çimento Fabrikalarının lastik yakması ve Piroliz yöntemi ile geri kazanım yöntemi için önem kazanırken, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının on line takip sistemleri ile ve diğer bazı düzenlemeleri ile çözülmektedir.
-ÖTL ler nasıl geri kazanılır/dönüştürülür? : ÖTL lerin, “malzeme geri kazanımı” ve “enerji geri dönüşümü” amacıyla kullanılması konusunda ülkemizde, genellikle gelişmiş ülkeler ile benzer bir sistem kurulmaya çalışılmaktadır. 2007 yılı Nisan ayında LASDER/Lastik sanayicileri Derneği’nin kurulması ile başlayan ve atık lastik pazarında sağlanmaya çalışılan disiplin çalışmaları sonuçlarını vermeye başlamış olup, 2014 yılı itibariyle Üyelerimizin yenileme pazarına sattıkları lastiklerin atıklarının tamamının (yeni lastik ağırlığının % 80 i kadarı) toplanıp geri kazandırılması sağlanmaktadır.
Hemen her atıkta olduğu gibi ÖTL lerin geri kazanımında da esas; “Atığın geri kazandırılması”dır. Eğer bu sağlanmıyorsa ikinci yol ise atığın yok edilmesidir. Petrolün varil fiyatının ekonomilerin kaldırmakta zorlandıkları çok yüksek değerlere çıktığı bu günlerde ÖTL den elde edilen Petrol kaynaklı “ ikinci hammaddelerin” kullanım alanlarının artırılması ve genişletilmesi konusunda daha çok çalışma yapılmasına ihtiyaç vardır.
SONUÇ: Atık lastiklerin toplanması, taşınması geri kazanılması için bazı önemli unsurlar vardır;
- Birincisi ve en önemli olanı, sistemin sağlıklı, düzenli ve sürekli çalışmasını sağlayacak olan “FİNANSAL KAYNAK”tır. Finansman konusu da Avrupa Birliği ülkelerinde uygulandığı gibi çözülmelidir.
- Atıkların toplanmasından sonra öncelik verilmesi gereken faaliyet, “MALZEME GERİ KAZANIMI” işidir.
Atıkların mevzuata uygun bir şekilde toplanması ve geri kazandırılması sonucunda;
a. Atıkların toplanması ile çevrenin temiz hale getirilmesinin sağlanması,
b. Atıklardan ekonomik değer yaratacak geri dönüşüm sağlanması,
c. İstihdam sağlanması,
d. Doğal kaynakların daha az kullanılması ve sonucunda korunuyor olması,
e. Yeni hammadde için harcanan paraların daha farklı alanlarda kullanılabilmesi, en azından
tasarruf edilmesi.
gibi yararlar sağlanmaktadır.
Daha temiz bir yaşanabilir bir Türkiye ve Dünya için “ATIKLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ VE GERİ DÖNÜŞTÜRÜLMESİ“ konusunda sürekli ve sürdürülebilir politikalar oluşturulmalı ve bu konudaki yatırımlar teşvik edilmelidir.