Kısaltması OTR (Off the Road) olarak adlandırılan yol dışı lastikler, genel olarak asfalt yol dışındaki koşullarda çalıştırılan iş makineleri lastiklerinin ortak adıdır. Kullanım alanları inşaat, taş ocağı ve madencilik, yol yapımı, endüstriyel üretim ve liman işletmelerini kapsar. Çeşitli iş makinelerinde ve operasyon koşullarında kullanılan yol dışı lastikler, geniş bir ebat ve desen yelpazesine sahiptir.
Yol dışı lastikler, lastikleri kullanan iş makinelerine göre segmentlere ayrıldığında aşağıdaki gibi gruplandırılabilir:
- Loder Lastikleri
Loder diye adlandırılan yükleyici kepçeler, madenlerde, ocaklarda, inşaatlarda ve endüstriyel tesislerde kullanılır. Kum, taş, kil, mermer ve benzeri yükleri taşıma görevi yaparlar.Bu segmentin kullanıcılarının lastikten beklentileri kesik direnci ve uzun ömürdür. - Ekskavatör Lastikleri
Ekskavatör ile her türlü arazide çeşitli ölçülerde kanal açılması, dolmuş kanalların temizlenmesi, toprak, hafriyat, kum, çakıl ve benzeri malzemelerin yığılması ve gerektiğinde yüklenmesi işlemleri yapılmaktadır. Kullanıcıların lastikten beklentisi uzun ömür, stabilite, kesik ve kopmaya karşı dirençtir. - Greyder Lastikleri
Greyderler genel olarak yol yapımında ve tesviye işlemlerinde, malzemeyi yana yığma, karıştırma-yayma ve hafif kazıma maksadıyla kullanılmaktadır. Bu segmentin kullanıcılarının lastikten genel beklentisi çekiş, yönsel sabitleme, ömür ve dayanıklılıktır. - Bekoloder Lastikleri (Backhoe Loader)
Bekoloder diye adlandırılan kazıcı-yükleyiciler, öndeki kepçeleri sayesinde yükleyici, arkadaki kazıcısı sayesinde kazı görevi üstlenmektedir. Bu segmentin kullanıcılarının lastiklerden beklentileri kesik kopmaya karşı direnç, uzun ömür ve konfordur. - Kaya Kamyonu Lastikleri
Kaya kamyonları, rijit, belden kırmalı, kömür taşıyıcı ve skreyper olarak 4 çeşide ayrılır. Genelde büyük madencilik operasyonlarında ve baraj, otoyol yapımı gibi büyük inşaat projelerinde kullanılmaktadır. Kaya kamyonlarında kullanıcıların lastikten beklentisi, kesik dayanımı, uzun ömür ve ısıya karşı dirençtir. - Mobil Vinç Lastikleri
Vinçler malzemeleri ya da yükleri kaldırma, bir yöne dönerek veya hareket ederek aktarma, yerlerini değiştirme, yükleme ve boşaltma işlerinde kullanılır. Bu segmentin kullanıcılarının lastiklerden beklentisi ısıya karşı direnç, kesilmeye karşı direnç ve çekiş gücüdür. - Konteyner Taşıyıcı Lastikleri
Konteyner taşıyıcı segmentinde çalışan araçlar konteynerleri belirli noktadan başka noktaya taşıma ve istifleme görevi üstlenirler. Özel limanlarda, devlet limanlarında ve büyük sanayi kuruluşlarında kullanılırlar. Kullanıcılarının lastikten beklentileri düzensiz aşınma direnci, uzun ömür ve dengeli sürüştür. - Silindir Lastikleri
Silindirler bulundukları zemini sıkıştırarak aradaki hava boşluklarını kapatmaya yarayan iş makineleridir. Toprak, stabilize ve asfalt yol yapımında, zeminin yapısına ve çeşidine uygun olarak sıkıştırma işleminde kullanılırlar. Silindir lastikleri segmentinde kullanıcıların beklentileri kesilmeye, aşınmaya ve petrol türevlerine karşı dirençtir. - Forklift Lastikleri
Forkliftler sanayide depolama, stoklama ve ambarlama gibi faaliyetlerde kullanılır. Forklift lastikleri, siyah ve beyaz(nonmarking-iz bırakmayan) olarak iki renge ayrılmanın yanında, yapısal olarak da dolgu ve havalı olmak üzere iki çeşide ayrılırlar. Bu segmentin kullanıcılarının lastiklerden beklentileri lastik ömrü, dayanım ve manevra kabiliyetidir.
Bu segmentler arasında makina sayısı (dolayısıyla lastik sayısı), olarak en büyük olanlar bekoloder ve loder gruplarıdır. Ancak birim ürün değerinin yüksek olması nedeniyle kaya kamyonu lastikleri de büyük önem taşımaktadır.
Asfalt lastiklerinden farklı olarak, inşaat ve maden alanları gibi özel koşullar altında çalışan yol dışı lastiklerin imalatı için ileri üretim teknolojileri gerekmektedir. Özellikle, kaya kamyonlarında kullanılan, çapı 4 metrenin üzerinde ve ağırlığı 4 tonu geçen dev lastiklerin üretimi ve taşınması için gelişmiş tekniklere ihtiyaç duyulmaktadır.
İş makinelerinde, hem radyal hem de çapraz yapıda yol dışı lastikler kullanılmaktadır. Çapraz lastikler, tasarımları dolayısıyla daha esnektirler ve bu sayede düzgün olmayan yüzeylerde daha dengeli sürüş sağlarlar. Radyal lastiklerin ise uzun ömür, manevra kabiliyeti ve düşük yuvarlanma direnci gibi avantajları bulunmaktadır. Günümüzde toplam iş makinası lastik pazarı içinde çapraz lastik kullanımı %85 iken, radyal lastik kullanımı %15’tir. Fakat radyal yapıda lastiklerin, çapraz yapıda lastiklere nazaran üstünlükleri nedeniyle kullanımı gittikçe artmaktadır.
Türkiye’deki yol dışı lastikler sektörü, yeni alınan ve halihazırda kullanımı devam eden toplam iş makineleri sayısına bağlı olarak yükselmektedir. İş makineleri sayısı ise, ülke ekonomisi için büyük önem taşıyan inşaat ve madencilik sektörlerinin gelişmesiyle doğru orantılıdır. Türkiye’nin 2023 vizyon hedefleri doğrultusunda bu sektörlerdeki, özellikle de inşaat endüstrisindeki artışın düzenli olarak devam etmesi öngörülmektedir. Bu büyümeyi desteklemek için iş makinelerine paralel olarak yol dışı lastik sanayisi de gelişmesini sürdürecektir.
Günümüzde Türkiye, iş makineleri pazarında satış bazında Avrupa’da 4. sırada, dünya genelinde ise 11. sırada yer almaktadır. 2023 yılında, Avrupa’da liderliğe, dünyada da 6. sıraya yükselmesi hedeflenmektedir. Yol dışı lastik sektörünün de benzer ölçüde artış göstermesi ve hem ülke içinde, hem de uluslararası pazarda yerinin ve öneminin yükselmesi beklenmektedir.